ในงาน Infosecurity Europe 2017 นอกจากคำว่า GDPR และ IoT ที่เดินไปไหนก็เจอแล้ว ยังมีอีก 2 คำที่มาคู่กันให้เห็นไปทั่ว คือคำว่า artificial intelligence (ปัญญาประดิษฐ์) และ machine learning (การเรียนรู้ของเครื่อง)

หัวข้อหนึ่งที่ได้ไปฟังแล้วน่าสนใจคือ Adversarial Machine Learning: The Pitfalls of Artificial Intelligence-based Security โดยมี Giovanni Vigna ซึ่งเป็นอาจารย์ที่ UC Santa Barbara และหนึ่งในผู้ก่อตั้งบริษัท Lastline มาเป็นวิทยากร

หลักๆ คือ Giovanni พูดถึงว่า การมีข้อมูลให้เครื่องมันเรียนรู้ถึงรูปแบบมัลแวร์และการโจมตีต่างๆ ก็อาจจะทำให้คอมพิวเตอร์มันเก่งขึ้นได้ในการตรวจจับความผิดปกติ (anomaly detection) โดยอัตโนมัติ ซึ่งอันนี้ก็ใช้เทคนิค classification และ clustering ทำนองเดียวกับแอปพลิเคชันอย่างการรู้จำภาพ โดยเขายกตัวอย่างการหาความผิดปกติในจาวาสคริปต์ ที่ก็อาจจะใช้การวิเคราะห์ข้อมูลจาก abstract syntax tree (AST) เพื่อเปรียบเทียบกับจุดที่เคยมีข้อมูลมาก่อนว่าเป็นอันตราย

อย่างไรก็ตาม เช่นเดียวกับระบบปัญญาประดิษฐ์ทั่วไป ที่เครื่องมันก็อาจจะตอบผิดบ้าง (ทั้ง false negative – มีอันตรายจริงๆ แต่หลงหูหลงตาไป ไม่ได้แจ้งเตือน และ false positive – แจ้งเตือนว่าเป็นอันตรายทั้งที่จริงไม่ใช่) แต่นอกจากนั้นแล้ว การใช้ปัญญาประดิษฐ์ และโดยเฉพาะเจาะจงคือการเรียนรู้ของเครื่อง กับงานความมั่นคงปลอดภัยยังมีจุดอ่อนอยู่อย่างน้อยอีก 2 อย่าง หากผู้โจมตีสามารถศึกษาและเข้าใจโมเดลที่ระบบใช้ได้ (ซึ่งการได้มาซึ่งโมเดลนี่ก็อาจจะใช้วิธี reverse engineering เอาก็ได้ เช่นขโมยผ่าน machine learning API – ดูเปเปอร์)

• อย่างแรกคือ ศึกษาหาจุดบอดของโมเดล เพื่อสามารถรู้ได้อย่างเจาะจงมากขึ้นว่า ในกรณีไหน (ด้วย feature set แบบไหน ในเงื่อนไขไหน) ที่ระบบจะถูกหลอกได้ (ทั้ง false positive และ false negative) และนำจุดอ่อนนี้ไปหาประโยชน์ และ
• อย่างที่สองคือ ศึกษาว่าการเรียนรู้ปรับปรุงโมเดลนั้นทำอย่างไร ใช้ข้อมูลทำนองไหน และหาทางป้อนข้อมูลที่สร้างขึ้นมาหลอกๆ เพื่อทำให้โมเดลเปลี่ยนไปในทางที่ต้องการ พูดอีกอย่างคือเป็นการทำให้โมเดลถูกปนเปื้อน (contaminated / polluted)

ใครอยากอ่านโดยละเอียดเกี่ยวกับเรื่องพวกนี้ เอาชื่อหัวข้อแต่ละอันในสไลด์ข้างล่างนี้ ไปค้นอินเทอร์เน็ตได้เลยครับ

จริงๆ ปัญหาทั้งสองอย่างที่พูดถึงข้างบน ไม่ได้เกิดขึ้นได้เฉพาะกับแอปพลิเคชันด้านความมั่นคงปลอดภัย การใช้ปัญญาประดิษฐ์หรือการเรียนรู้ของเครื่องในงานประมวลผลภาษาธรรมชาติหรือการรู้จำรูปภาพก็เจอปัญหาแบบเดียวกันนี้ได้ เพียงแต่สิ่งต่างกันคือ

• สภาพแวดล้อม (ข้อมูล) สำหรับการใช้ภาษาหรือรูปภาพ มันเปลี่ยนแปลงช้ากว่าสภาพแวดล้อมในโลกความมั่นคงทางสารสนเทศ (ที่มีมัลแวร์ใหม่ๆ เกิดขึ้นทุกวัน) และ
• มันมีแรงจูงใจมากกว่าที่จะเอาชนะโมเดลในงานด้านความมั่นคง (ถ้าเราสามารถทำให้ Siri หรือ Google Translate ทำอะไรแปลกๆ ได้ ก็อาจจะตลกดี มีแรงจูงใจด้านความบันเทิง ความอยากรู้อยากเห็น ในขณะที่งานด้านความมั่นคงทางสารสนเทศมีแรงจูงใจด้านเศรษฐกิจหรือด้านการเมืองชัดเจน)

การใช้ AI ในงานความมั่นคงปลอดภัย จึงจำเป็นต้องระมัดระวังมากขึ้น คือมันมีคนพร้อมจะเล่นงานเมื่อคุณพลาด หรือถ้าคุณยังไม่พลาด เขาก็จะล่อลวงให้คุณพลาดให้ได้

แต่ในด้านกลับ ความรู้ที่เรียกว่า “adversarial machine learning” นี้ก็อาจจะถูกใช้เพื่อสร้างกับดักหรือกระทั่งตามล่าการโจมตีแบบใหม่ๆ ก็ได้ คือเอาไปหลอกคนที่จะมาโจมตีก็ได้

ตอบจบก่อนช่วงสรุป วิทยากรบอกให้เราตั้งคำถามให้ดี เวลามีใครมาเสนอขายระบบที่ใช้ AI หรือ Deep Learning (ซึ่งตอนนี้เป็นคำฮิตอีกคำ) เพื่อปกป้องความมั่นคงปลอดภัยทางสารสนเทศ (โน๊ต: วิทยากรก็มานำเสนอในฐานะตัวแทนบริษัทขายระบบพวกนี้เหมือนกัน)  คำถามเหล่านั้นก็คือ

• ระบบดังกล่าวใช้เทคนิคอะไรมาประกอบกันบ้าง
• ระบบใช้ข้อมูลชุดใดบ้างในการสอนโมเดล
• ความสามารถในการป้องกันการถูกโจมตี (ตามที่โฆษณา) นั้นถูกประเมินอย่างไร
• ประเมินภายใต้โมเดลภัยคุกคาม (threat model) แบบไหน?
• วิธีที่ระบบใช้มี ความเที่ยง (precision) และ  การเรียกกลับ (recall) เท่าใด (ความเที่ยง หมายถึง จากจำนวนที่ระบบบอกว่าเป็นความผิดปกติ มีที่ผิดปกติจริงๆ เท่าใด, การเรียกกลับ หมายถึง จากจำนวนความผิดปกติที่มีอยู่จริงๆ ระบบสามารถพบได้เท่าใด)

ถ้าคนขายตอบสิ่งเหล่านี้ชัดๆ ไม่ได้ เราก็มีข้อมูลไม่พอจะตัดสินใจว่าระบบที่เขาอยากขายนั้นจะใช้ได้ดีกับงานของเราหรือไม่

หลังนำเสนอจบ มีโอกาสเข้าไปคุยกับวิทยากรนิดหน่อย ถามเขาไปว่า มันเป็นไปได้ไหมที่จะแชร์โมเดลตรวจจับความผิดปกติทางความมั่นคงปลอดภัยกัน

บริบทคือว่า ปัจจุบันสิ่งหนึ่งที่ชุมชนความมั่นคงปลอดภัยทางสารสนเทศทำกัน เพื่อเพิ่มความปลอดภัยในภาพรวมของทุกคน ก็คือการแบ่งปันข้อมูลการโจมตีหรือจุดอ่อนต่างๆ กัน แต่ทีนี้ ข้อมูลบางชุดก็อาจจะมีข้อมูลส่วนบุคคลหรือความลับทางการค้าติดอยู่ด้วย ทำให้บริษัทไม่สะดวกที่จะแชร์ให้กับ CERT หรือกับหน่วยงานอื่น ทีนี้ ถ้าเกิดว่าแต่ละหน่วยงานต่อไปมีการเก็บข้อมูลมาสร้างโมเดลตรวจจับของตัวเอง มันเป็นไปได้ไหม ที่จะแชร์(บางส่วนของ)โมเดลออกไปให้หน่วยงานภายนอก เพื่อให้เอาไปปรับปรุงโมเดลของเขา ทำนองว่าเป็น machine learning แบบช่วยๆ กันทำ โดยไม่ต้องแชร์ข้อมูลที่ใช้เรียน แชร์เฉพาะโมเดลที่สำเร็จแล้ว (ซึ่งน่าจะไม่เหลือข้อมูลที่อ่อนไหวไม่อยากแชร์)

Giovanni ตอบสั้นๆ ว่า มีคนคิดเรื่องนี้อยู่ แต่ ณ ขณะนี้ เทคโนโลยียังไปไม่ถึงตรงนั้น

ผมถ่ายมาไม่ครบทุกสไลด์ (เกรงใจ) คิดว่าอีกสักพักเขาน่าจะอัปโหลดไปที่ไหนสักที่ครับ ทางงานประชุมมีสรุปไว้ด้วย: #INFOSEC17 Machine Learning is Positive, but not a Security Solution

งาน Infosecurity Europe นี้ไม่ได้รู้จักมาก่อน (ผมไม่ใช่คนในวิชาชีพนี้โดยตรง เพียงแต่ต้องติดตามบ้างจากงานที่ทำงาน) เพิ่งจะรู้จากทวิตเตอร์ตอนที่ไปอยู่ลอนดอนได้สัปดาห์นึงแล้วนี่แหละ คือพวกผมไปกันอีกงานหนึ่งชื่องาน Mobile Media and Communication Practices in Southeast Asia เป็นงานสัมมนาวิชาการที่คณะสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา ที่ธรรมศาสตร์ จัดร่วมกับ Goldsmiths Media Ethnography Group มหาวิทยาลัยลอนดอน ไม่ค่อยเกี่ยวกับด้านความมั่นคงปลอดภัยทางสารสนเทศเท่าไหร่ (แต่ก็มีหัวข้อนึงที่อาจารย์จาก Goldsmiths วิเคราะห์นโยบาย Thailand 4.0 และ Smart Thailand อาจจะเฉียดๆ)

อย่างไรก็ตาม ก็รู้สึกคุ้มค่าที่ได้ไป (ถ้ารู้เร็วกว่านี้อีกนิดก็จะดี จะได้ลงทะเบียนเข้าฟรี พอรู้ช้าต้องไปลงทะเบียนหน้างาน ต้องจ่าย 35 ปอนด์สำหรับงาน 3 วัน) ไปแล้วก็รู้สึกว่าอยากเขียนมาเล่า ยังไงอ่านอีกสองโพสต์ก่อนหน้าได้ครับ หลักการ/กลไกการคุ้มครองข้อมูลใหม่ใน GDPR ของสหภาพยุโรป และ ความมั่นคงปลอดภัยของ Internet of Things – ข้อคิดจาก Bruce Schneier

ร่างพ.ร.บ.ว่าด้วยการรักษาความมั่นคงปลอดภัยไซเบอร์ ใกล้จะคลอดเต็มทน ใครมีความคิดเห็นอะไรก็ส่งไปได้นะครับ แฟกซ์ 0-2281-2904 อีเมล legal@alro.go.th