วันนี้มีสัมภาษณ์ เลยลองนัดที่ TCDC ใหม่ ตรงไปรษณีย์กลาง บางรัก ช่วงนี้จนถึงสิ้นเดือนพฤษภาคมเขาเปิดให้ใช้ห้องสมุดฟรี

พบว่าการใช้ไวไฟที่นี่วุ่นวายไปหน่อย คือคงตั้งใจดี ทางหนึ่งก็จะได้ยอดเช็กอินเพิ่ม อีกทางก็คงอยากให้ผู้ใช้ล็อกอินได้ง่ายๆ เลยใช้ Facebook Wi-Fi ในการลงทะเบียน (พูดอีกแบบคือ ฝากภาระในการบันทึกผู้เข้าใช้ระบบให้เฟซบุ๊กทำ – จะไม่ทำเลยก็คงไม่ได้ เพราะพ.ร.บ.คอมพิวเตอร์กำหนดให้บันทึกข้อมูลการจราจร-ที่ระบุตัวผู้ใช้ได้)

รวมๆ คือเราพบว่าการล็อกอินไวไฟที่ TCDC ไม่ค่อยเป็นมิตรเท่าไร แถมอาจส่งเสริมพฤติกรรมเสี่ยงด้านความปลอดภัยของข้อมูลส่วนบุคคล โพสต์นี้จะบอกว่าทำไม ปัญหาน่าจะอยู่ตรงไหน และน่าจะแก้ไขยังไงได้บ้าง (ใครใช้ Facebook Wi-Fi ก็อาจจะเจอปัญหาแบบเดียวกันนี้ได้ ไม่เฉพาะ TCDC – เคยเจอร้านกาแฟบางร้านก็ใช้)

มั่นใจว่าไม่ได้เจอปัญหานี้อยู่คนเดียว เพราะระหว่างที่นั่งทำงานอยู่ที่นั่นตั้งแต่ประมาณ 12:40 จนถึงราว 17:00 ได้ยินโต๊ะรอบๆ ถามกันเป็นระยะถึงเรื่องต่อไวไฟ กดตรงไหน ทำไมต่อไม่ได้

บางส่วนอาจจะเกี่ยวกับ UI (เช่น พอ CSS ไม่โหลด ตำแหน่งของแบบฟอร์มที่จะต้องกรอกก็สับสน) แต่ยังมีส่วน UX ด้วย ที่ประสบการณ์ตั้งแต่ต้นจนจบกว่าจะต่อเน็ตได้มีอุปสรรคพอสมควร ซึ่งถ้ายังยืนยันจะใช้ Facebook Wi-Fi อยู่ คงต้องหาทางไปตั้งค่าให้ถูกต้องและรองรับผู้ใช้ที่มีความต้องการหรือข้อจำกัดแตกต่างกันไป

นี่คือเครือข่ายไวไฟที่พบที่บริเวณห้องสมุดชั้น 5 ของ TCDC (จับภาพหน้าจอมาเมื่อ 19 พ.ค. 2560 ประมาณ 14:30)

Guest@TCDC เป็นเครือข่ายสำหรับผู้ใช้ทั่วไป ส่วน Member@TCDC นั้นสำหรับสมาชิก (บุคคลทั่วไป 1,200 บาท/ปี นักศึกษา 600 บาท/ปี) เนื่องจากเรายังไม่ได้เป็นสมาชิก ก็ลองเลือก Guest@TCDC

ซึ่งก็เหมือนกับการเข้าใช้เครือข่ายไวไฟสาธารณะทั่วไป ที่เราคาดได้ว่าจะมีหน้าจอล็อกอินขึ้นมา ให้ใส่ชื่อหรือรหัสเพื่อเข้าใช้ ของ Guest@TCDC ก็จะเด้งหน้าจอนั้นขึ้นมา เพียงแต่มันจะแสดงคำเตือนนี้มาคั่นก่อน

ซึ่งหมายความว่า เว็บเบราว์เซอร์ของเรา ไม่สามารถตรวจสอบได้ว่า หน้าเว็บสำหรับการล็อกอินซึ่งอ้างว่าอยู่ที่หมายเลขไอพี 172.16.170.13 นั้น อยู่ที่หมายเลขไอพีดังกล่าวจริงๆ หรือไม่ เนื่องจากใบรับรอง (certificate) ที่เว็บเบราว์เซอร์ได้รับจากหน้าจอล็อกอิน เป็นใบรับรองที่ไม่ได้รับความน่าเชื่อถือ

ถ้ากด “Show Certificate” เพื่อดูรายละเอียดก็จะพบว่า เป็นใบรับรองที่ออกโดย Root Certificate Authority (Root CA – หน่วยงานออกใบรับรองระดับบนสุด) ที่ชื่อว่า cmx.cisco.com และจะหมดอายุวันที่ 12 ตุลาคม 2560 เวลา 01:59:08 (UTC+7) แต่เว็บเบราว์เซอร์ของเรา ไม่เชื่อถือ Root CA รายนี้ มันก็เลยขึ้นคำเตือน

เครือข่ายไวไฟ Member@TCDC ก็พบปัญหาเดียวกัน

ถ้าอยากจะใช้งานเครือข่ายไวไฟ ก็จำเป็นต้องไปให้ถึงหน้าล็อกอินให้ได้ จะไปให้ถึงหน้าล็อกอิน ก็ต้องยอมกด “Continue” ไป ทั้งๆ เราไม่แน่ใจว่ามันปลอดภัยหรือไม่ หรือจะเกิดอะไรขึ้นหลังจากนี้

พอกด Continue ไปแล้ว จะเจอหน้าจอให้ “เช็กอินบน Facebook เพื่อรับการเข้าถึงอินเทอร์เน็ตฟรี”

แต่หน้าจอเช็กอิน/ล็อกอินนี้ จะสับขาหลอกนิดหน่อย เพราะช่องล็อกอินที่เราเห็นเด่นๆ มันไม่ใช่อันที่จะต้องใช้ เราต้องเลื่อนหน้าลงไปอีก ถึงจะเจอฟอร์มที่ใช่ (ปัญหาอาจจะมาจากการที่ CSS ไม่ยอมโหลดด้วย – แต่ลองทั้งมือถือและเดสก์ท็อปก็เป็นเหมือนกัน)

เลื่อนหน้าจอล็อกอินลงมาหน่อย จะเจอคำว่า “หากต้องการเช็กอิน ให้สมัครใช้งาน Facebook วันนี้ หรือคลิกที่ลิงก์ ‘ข้ามการเช็กอิน’ ข้างล่างนี้” ให้มองหาลิงก์ “เข้าสู่ระบบ” (มันจะอยู่ติดกับลิงก์ “สมัครใช้งาน” เลย วรรคก็ไม่ยอมเว้น) พอคลิกที่ลิงก์ “เข้าสู่ระบบ” มันจะนำเราไปที่หน้าล็อกอินที่ถูกต้อง

(ลิงก์ “ข้ามการเช็กอิน” นั้นไม่สามารถคลิกได้ – ส่วนช่องที่เขียนว่า “ป้อนรหัส Wi-Fi” นั้นก็ใช้ไม่ได้ สอบถามเจ้าหน้าที่ TCDC แล้ว ไม่มีการออกรหัสให้ใช้กับช่องนี้)

ถ้าล็อกอินสำเร็จ จะได้หน้าจอแบบข้างล่างนี้
(ใครใช้การยืนยันตัวตนแบบสองชั้น ก็จะมีให้ใส่โค้ดไประหว่างขั้นตอนนี้ด้วย ตัวโค้ดสามารถดูได้ที่โทรศัพท์มือถือ – ซึ่งคนที่ใช้มือถือจะลำบากหน่อย เพราะทันทีที่เราสลับหน้าจอไปดูโค้ด หน้าจอล็อกอินจะหายไป ทุกอย่างต้องเริ่มใหม่ตั้งแต่การเลือกเครือข่าย.. เราต้องรีบจำโค้ดแล้วล็อกอินให้เสร็จภายใน 30 วินาที ก่อนโค้ดหมดอายุ)

ถ้ามาถึงหน้าจอนี้ หมายถึงใกล้สำเร็จแล้ว แต่เราจะเจอปัญหากับใบรับรองเหมือนกับที่เราเจอไปแล้วทีหนึ่ง ตรงนี้เว็บเบราว์เซอร์จะแจ้งว่ามันไม่สามารถยืนยันได้ว่าหน้าจอนี้ที่อ้างว่ามาจากหมายเลขไอพี 1.1.1.1 นั้นเป็นอย่างที่อ้างจริงๆ ถ้าเราเชื่อใจ อยากไปต่อ ก็ให้กด “Continue” อีกทีหนึ่ง

บนมือถือ (iOS) จะเป็นแบบนี้

ถ้ากด “Continue” ก็จะมีหน้าจอให้เช็กอิน ประกาศให้โลกรู้ว่าเรามาอยู่ที่ TCDC แล้วนะ พอเราเช็กอินเสร็จ ก็จะใช้อินเทอร์เน็ตได้แล้ว

สรุป

พบว่าการเข้าใช้เครือข่ายไวไฟ Guest@TCDC นั้นเป็นประสบการณ์ที่ยากลำบากมาก โดยปัญหาที่พบคือ

• พบปัญหาใบรับรองออกโดย CA ที่เว็บเบราว์เซอร์ไม่ให้การยอมรับถึง 2 ครั้ง ทั้งช่วงก่อนหน้าจอล็อกอินและช่วงใกล้จะล็อกอินสำเร็จ
  • ผู้ใช้ทั่วไปอาจจะทำตัวไม่ถูกว่าให้ทำอย่างไรต่อ เพราะข้อความเตือนของเว็บเบราว์เซอร์อาจเข้าใจยาก
  • กรณีผู้ใช้ TCDC ถูกสอนว่า “ไม่ต้องสนใจ คลิก Continue” ไปเลย ก็จะเป็นการส่งเสริมพฤติกรรมเสี่ยงให้กับผู้ใช้ โดยอาจเข้าใจไปว่า ต่อไปหากเจออาการแบบนี้อีกไม่ว่ากับเครือข่ายไหน หากอยากไปต่อ ก็ให้กด “Continue” เสีย ก็จะแก้ปัญหาได้ พฤติกรรมเช่นนี้ทำให้ผู้ใช้อาจตกเป็นเหยื่อของอาชญากรรมคอมพิวเตอร์หรือข้อมูลส่วนบุคคลถูกขโมยได้
  • ปัญหาใบรับรองนี้ พบว่าไม่ได้เป็นเฉพาะกับหน้าจอล็อกอินไวไฟของ TCDC หน้าเว็บไซต์หลักของ TCDC ก็มีปัญหานี้ด้วย 🙁
• หน้าจอ Facebook Wi-Fi ในบางกรณี อาจแสดงผลไม่ชัดเจนเพียงพอ ว่าผู้ใช้จะต้องกรอกแบบฟอร์มล็อกอินอันไหน ผู้ใช้ไม่สามารถรู้ได้เองอย่างชัดเจน ว่าจะต้องเลื่อนหน้าจอลงมาเพื่อคลิกลิงก์ “เข้าสู่ระบบ” เพื่อจะไปยังหน้าจอล็อกอินอีกอัน ซึ่งจะสามารถนำไปสู่การเช็กอินและใช้อินเทอร์เน็ตได้
• ใครไม่มีบัญชีเฟซบุ๊กจะใช้อินเทอร์เน็ตผ่านเครือข่าย Guest@TCDC ไม่ได้ เนื่องจากผู้ใช้จะต้องล็อกอินเฟซบุ๊กก่อน
  • หรือถ้าวันไหนเฟซบุ๊กล่มหรือถูกปิดไป ก็อาจจะล็อกอินไม่ได้เหมือนกัน
  • เจ้าหน้าที่ Info Guru ที่ TCDC ยืนยันว่าไม่มีรหัสให้ป้อนเพื่อข้ามการล็อกอินเฟซบุ๊ก
• ผู้ใช้ถูกบังคับให้ต้องเช็กอิน เนื่องจากลิงก์ “ข้ามการเช็กอิน” ใช้งานไม่ได้  ซึ่งก็คงไม่ใช่ผู้ใช้ทุกคนที่รู้สึกสะดวกเช็กอินหรือรู้วิธีการตั้งค่าโพสต์เช็กอินให้เป็นส่วนตัว (สำหรับ Facebook Wi-Fi เจ้าของหน้าเฟซบุ๊กอย่าง TCDC สามารถตั้งค่า “โหมดบายพาส” ให้ผู้ใช้ไม่ต้องเช็กอินก็ได้ แค่ล็อกอินเฟซบุ๊กก็พอ)
  • สอบถามเจ้าหน้าที่เพิ่มเติม ได้ข้อมูลว่า ถ้าเป็นบนมือถือ จะข้ามได้ แต่เท่าที่ลองบนเดสก์ท็อปข้ามไม่ได้
• กรณีผู้ใช้ใช้การยืนยันตัวตนแบบสองชั้นและล็อกอินผ่านมือถือเครื่องเดียวกัน จะมีเวลาไม่เกิน 30 วินาทีในการล็อกอิน เนื่องจากถ้าสลับหน้าจอมาเพื่อดูโค้ด หน้าล็อกอินจะหายทันที
• แถม: พบว่าโปรแกรมอีเมล (อย่าง Mail บน macOS กับ iOS หรือ Thunderbird) ใช้ไม่ได้ พอร์ต 993 (SSL/TLS encrypted IMAP) และ 465 (SSL/TLS encrypted SMTP) ถูกปิด และแอปแชต Signal ก็ใช้ไม่ได้

ข้อเสนอแนะ

• ที่แก้ไขได้โดยไม่ต้องรอฝ่ายนโยบายนัก เพราะน่าจะเป็นเรื่องการตั้งค่าเครือข่าย คือเรื่องใบรับรองและเรื่องหน้าจอล็อกอิน กรณีใช้ Cisco น่าจะลองดูเอกสารตรง Clients Redirected to External Web Authentication Server Receive a Certificate Warning กับ Cisco Wireless 1.1.1.1/login.html redirect issues (ผมไม่มีความรู้เรื่องการติดตั้งระบบเครือข่ายใดๆ นี่เป็นการลองค้นข้อมูลเบื้องต้นเท่านั้น)
• ปัญหาการโหลด CSS ไม่ขึ้น ส่งผลให้การใช้งานหน้าจอล็อกอินสับสน ควรหาทางแก้ไข (ผมไม่แน่ใจว่าเกิดเพราะอะไร)
• ควรอย่างยิ่งที่จะมีทางเลือกให้ผู้ที่ไม่ได้ใช้เฟซบุ๊ก หรือไม่สะดวกจะล็อกอินด้วยเฟซบุ๊ก (เช่นติดปัญหาการยืนยันตัวตนแบบสองชั้น) ให้สามารถกรอกรหัสไวไฟเพื่อเข้าใช้งานได้ (เลือกใน Facebook Wi-Fi ได้)
• ควรมีทางเลือกให้ผู้ใช้เฟซบุ๊กหลังจากล็อกอินแล้วไม่จำเป็นต้องเช็กอินก็ใช้งานได้ (เลือกใน Facebook Wi-Fi ได้)
• พิจารณาเปิดพอร์ตพื้นฐานอย่างอีเมล (IMAP, POP, SMTP)

ใครมีโอกาสก็มาลองใช้งานดูครับ TCDC ใหม่ ทางเข้าห้องสมุดอยู่ชั้น 5 หลังจากนี้ถ้าไม่ใช่สมาชิก ก็ใช้บริการได้ โดยจ่ายค่าบริการรายวัน 100 บาท/วัน มีโต๊ะทำงาน มีปลั๊กไฟ มีไวไฟ (ถ้าเข้าได้) ถูกกว่าไปนั่งร้านกาแฟอีก (ถ้าไม่รวมค่ารถ :p) นอกจากนี้ยังมีส่วนนิทรรศการ Maker Space และส่วนอื่นๆ อีก

อ้อ นอกจากที่กรุงเทพ ที่เชียงใหม่ก็มี TCDC นะ และที่ขอนแก่นก็กำลังจะเปิด (ตอนนี้มี mini TCDC อยู่ในมหาวิทยาลัยขอนแก่นอยู่แล้ว)